Od crvene Drine do spalionice otpada – Ekolog iz Zvornika upozorava na zagađenje Podrinja koje se skriva od javnosti
Ni dvije nedjelje nakon zagađenja rijeke Sapne kod Zvornika i pomora ribe u ovoj pritoci Drine, ne stišava se bura zbog ovog ekološkog akcidenta, izazvanog curenjem mulja iz fabrike ,,Nova Alumina”. Lokalno stanovništvo je uznemireno, jer ovo nije prvi put da mulj sa česticama boksita zagadi rijeku.
Željko Vidaković, eko aktivista i planinar iz Zvornika upozorava na sve češće atake na životnu sredinu u Zvorniku i okolini, ali i na intertnost građana i organizacija, koje, kako kaže, mnogo toga prećutkuju, jer su zbog straha podlegli autocenzuri.
Kako kaže, razočaran je i reakcijom lokalnog ribolovačkog udruženja ,,Bistro” koje je na društvbenim mrežama objavilo fotografije crvene Sapne i vijest o pomoru ribe.
– Nakon zagađenja Sapne oglasili su se saopštenjem u kome tvrde da se pomor ribe u rijeci desio u,,usled niskog vodostaja i visokih temperatura vode”, uz formulaciju da su uginuće ribe prouzrokovale ,,otpadnie vode”, kao da je reč o fekalnim vodama iz okolnih naselja. Nigđe ne spominju zagađivača I izvor zagađenja – kaže Vidaković za Srpskainfo.
On poručuje da ovo nije prvi put da preduzeće, koje se danas zove “Nova Alumina”, a koje ima dugu tradiciju, ozbiljno ugrožava prirodu.
– Ekološki akcidenti na teritoriji Grada Zvornika i u Podrinju sve su češći i to je zabrinjavajuće – kaže Vidaković.
Ono što dodatno unosi nemir je činjenica da nema ozbiljnih zvaničnih istraga o ovim ekscesima.
-Istrage su neophopdne, ne samo kako bi se sankcionisali odgovorni, već, što je mnogo važnije, kako bi javnost saznala istinu i prave uzroke ovih događaja – poručuje Željko Vidaković.
A stiče se utisak, dodaje on, da se mnogo toga krije od javnosti. Objašnjenja, ako ih bude, najčešće su iznuđena i prilično neuvjerljiva.
Nepotpisana saopštenja ,,Nove Alumine”
Vidaković podsjeća da je prije pola godine, prilikom zagađenja Drine, kada je rijeka tekla crvena, Nova Alumina to zagađenje pravdala otapanjem snega.
– Sada nakon zagađenja reke Sapne imamo opet zvanično saopštenje kojim se zagađenje pravda pucanjem nekakvog dihtunga na cjevovodu. Nekadašnja fabrika ,,Birač”, a današnja ,,Nova Alumina” spada u red najvećih industrijskih postrojenja izgrađenih u SFRJ, sa ozbiljnim nivoima tehnološkog procesa proizvodnje ali i zaštite, pa bi samim tim bilo potpuno naivno uzimati ,,zdravo za gotovo” ova nepotpisana saopštenja – kaže Vidaković.
On se pita da li je moguće da se sada, po prvi put za 47 godina rada fabrike, otapa sneg i pucaju dihtunzi.
Kako kaže, dodatno zabrinjava i činjenica da se kompanija “Nova Alumina” oglašava nepotpisanim saopštenjima, te javnost ne zna da li iza takvih tvrdnji stoje stručnjaci i inženjeri kompanije ili isključivo menadžment koji time samo medijski sanira nastalu štetu.
– Takođe, indikativno je i da se kompanija oglasila tek tokom dana, nakon što su na društvenim mrežama osvanuli snimci zagađenja Sapne, iako i sami tvrde da se pucanje famoznog dihtunga i zagađenje dogodilo tokom noći. Zašto onda nisu alarmirali nadležne i upoznali javnost već u ranim jutarnjim časovima – pita se Vidaković.
On ističe da je fabrika ,,Birač”, odnosno ,,Nova Alumina”, kao najveći izvoznik u BiH značajan nosilac opstanka I razvoja, ne samo za Zvornik i Podrinje već za cijelu Republiku Srpsku.
–Rad fabrike se ne smije dovoditi u pitanje, fabrika mora podržavati lokalnu zajednicu i lokalna zajednica fabriku. Međutim, to ne znači da se priroda meže nekažnjeno ugrožavati i da se bitne informacije od javnog interesa mogu skrivati od javnosti – kaže Vidaković.
Kopi pejst projekat za spalionicu otpada
On dodaje da ugrožavanje rijeka nije jedini ekološki izazov u ovom dijelu Republike Srpske.
Podsjeća da su 2020. godine lokalna udruženja, aktivisti i građani uspjeli da spriječe izgradnju spalionice opasnog medicinskog otpada u gusto naseljenom području Karakaja kod Zvornika, što je, kako kaže, bila velika pobeda za građane. Ali, priča o spalionici nije stavljena ad akta.
– Sada imamo i zvaničnu najavu da će fabrika ,,Nova Alumina” graditi spalionicu otpada za svoje potrebe, koju predstavljaju kao energanu. Ta tema je kompleksna i zahtijeva široku diskusiju i u lokalnoj zajednici ali i među naučnom zajednicom. Nažalost, za sada ne vidimo spremnost za takvu vrstu pristupa i za široki društveni dijalog, što je izuzetno štetno, jer će izroditi nepoverenje u sve odluke koje se donose u Novoj Alumini i koje se budu donosile u budućnosti – kaže Željko Vidaković.
Zvornikom kruže sve glasnije priče da će se u budućoj spalionici spaljivati ne samo otpad proizveden u Republici Srpskoj, već da će se otpad uvoziti i iz trećih zemalja i završavati u energani Nove Alumine.
– Jedan od dokumenata kompanije iz 2023. godine, a tiče se upravo projekta spalionice to jest energane, pokazuje svu neozbiljnost u pristupu temi, jer je dokument nevješto sastavljen sa dosta izraza iz hrvatskog jezika, što ukazuje da je potencijalno reč o “kopi-paste” studiji sastavljenoj na brzinu – navodi Željko Vidaković.
On podsjeća da su tokom prošlogodišnjeg požara na staroj deponiji u Karakaju pokraj obale Drine sve nadležne institucije danima ćutale, sve dok im nije upućen dopis za zahtjevom da se oglase.
– Tek onda smo saznali da se i voće i povrće iz tog područja može smatrati kontaminiranim. Mjerenja zagađenja nisu izvršena iako je požar gorio danima, što opet pokazuje nezainteresovanost i nemar nadležnih institucija. Ne bi trebalo isključiti ni faktor straha i autocenzure kod predstavnika institucija koji bi trebalo da se bave tim pitanjima – isitče Vidaković.
Rudnik u crkvenoj porti
U Zvorniku je vrlo aktuelno i pitanje koncesija za rudarenje na obližnjoj planini Majevici. U saradnji sa građanima iz Ugljevika, Bijeljine i Lopara, i Zvorničani su sakupljali potpise za peticiju upućenu Narodnoj skupštini Republike Srpske, kako bi se stavio moratorijum na rudarenje litijuma na Majevici.
– Na teritoriji Zvornika davane su koncesije na geološka istraživanja preduzećima koja samo fiktivno postoje i koja se bave izradom veb sajtova, i bez informisanja javnosti i upoznavanja lokalne zajednice sa tom temom – tvrdi Vidaković.
– Ukoliko je spisak istražnih lokacija tačan, jedna od istražnih tački je i porta hrama SPC u mjestu Oraovac kod Zvornika, a postoji i niz drugih nelogičnih lokacija. Sve to ukazuje da postoji mogućnost da i nije riječ o stvarnoj namjeri vršenja istraživanja, već da se radi o dobijanju koncesija zarad kasnije ,,preprodaje” istražnih prava, a po geološkim podacima i istraživanjima još iz vremena SFRJ – kaže Željko Vidaković.
On ističe da sve navedeno otvara velika pitanja, a rešenja nema bez transparentnosti I bez jasnih odgovora. Razvijena svest i aktivno učešće građana su ključ očuvanja prirode i zaštite životne sredine.
– Ukoliko se nastavi ovim putem, povjerenje građana u institucije, privredu i struku će biti trajno razoreno. A društvo bez povjerenja je društvo bez budućnosti – zaključuje Željko Vidaković, eko aktivista i planinar iz Zvornika.
Izvor: Srpska info