Dogodilo se na današnji dan, 19. novembar

 

1600. – Rođen engleski kralj Čarls Prvi Stjuart, čija je autoritarna vladavina izazvala revoluciju i ukidanje monarhije. Pod pritiskom parlamenta 1628. izdao je „Peticiju o pravima“ kojom je garantovao prava parlamenta i lične slobode građana. Obavezu je ubrzo pogazio i 11 godina je vladao apsolutistički, ali je 1640. morao da sazove Drugi parlament koji je ograničio njegova prava.

1711. – Rođen ruski naučnik i pisac Mihail Vasiljevič Lomonosov, tvorac fizičke hemije, član Ruske akademije, enciklopedista svjetskog glasa. Studirao je u Rusiji, Njemačkoj i Holandiji. Njegovo obrazovanje i naučna djelatnost bili su raznoliki: od klasičnih jezika do astronomije i tehnike. Formulisao je zakon održanja materije, objasnio pojave sagorijevanja, stvorio naučnu teoriju o svjetlosti, objasnio porijeklo polarne svjetlosti. Znatno je reformisao rusku nauku i udario temelje naučne terminologije ruskog jezika. Napisao je i prvu gramatiku ruskog jezika i drame „Tamira i Selim“ i „Demofont“.

1805. – Rođen francuski diplomata Ferdinan de Leseps, koji je od 1859. do 1869. rukovodio gradnjom Sueckog kanala. Započeo je i gradnju Panamskog kanala 1881, ali je poslije bankrotstva Društva za izgradnju kanala izbila velika afera. Istragom je utvrđeno da je Društvo podmitilo mnoge francuske ministre i poslanike i sve velike francuske listove, što je primoralo čak i potonjeg francuskog premijera Žorža Klemansoa da se privremeno povuče iz političkog života. Panamski kanal dovršile su SAD 1914.

1809. – U bici kod Okane 30.000 francuskih vojnika porazilo 50.000 Španaca, poslije čega je Francuska osvojila cijelu Andaluziju, izuzev lučkog grada Kadisa.

1828. – Umro austrijski kompozitor Franc Peter Šubert, jedan od najizrazitijih predstavnika romantizma. Živio je 31 godinu, a za samo 18 godina je stvorio 998 muzičkih djela. Njegove kompozicije iz praktično svih muzičkih žanrova su svježe i neposredne, iskrene i bliske narodnoj muzici. Djela: ciklusi solo pjesama „Lijepa mlinarica“, „Zimsko putovanje“, „Labudova pjesma“, scenska muzika za „Rozamundu“, simfonije „Sedma u ce-molu“, „Osma u ha-molu“ /nedovršena/, klavirske kompozicije „Muzički trenuci“, „Impromptija“, opera „Alfonso i Estrela“, operete, kamerna muzika, mise, kompozicije za muške horove.

1831. – Rođen predsjednik SAD Džejms Ejbram Garfild, koji je postao šef države u martu 1881, ali je teško ranjen u atentatu u julu iste godine i umro je dva mjeseca kasnije.

1888. – Rođen kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka i Graupera – svjetski prvak u šahu od 1921. do 1927. Izgubio je samo jednu partiju u razdoblju od 1914. do 1924, po čemu je jedinstven u istoriji šaha. Titulu je osvojio pobijedivši u meču njemačkog velemajstora Emanuela Laskera rezultatom 4:0, uz deset remija, a izgubio je od ruskog velemajstora Aleksandra Aljehina, koji ga je pobijedio sa 6:3, uz 25 remija. Djela: „Osnovi šaha“, „Moja šahovska karijera“.

1916. – Srpske i ruske jedinice u Prvom svjetskom ratu oslobodile Bitolj od Bugara.

1917. – Rođena Indira Gandi, premijer Indije od 1966. do 1975. i od 1980. do 1984. kad su je ubili Siki-teroristi. Politička iskustva sticala je uz oca Džavaharlala Nehrua i u čestim susretima s tvorcem indijske nezavisnosti Mahatmom Gandijem. Postala je 1955. član Izvršnog komiteta Kongresne stranke, a 1959. predsjednik vladajuće stranke.

1918. – Uz podršku zapadnih zemalja i bijelih čehoslovačkih odreda u kontrarevoluciji protiv sovjetske države bivši carski admiral Aleksandar Kolčak izveo prevrat u Omsku, uspostavio vojnu diktaturu u Sibiru, na Uralu i na Dalekom istoku i proglasio se „vrhovnim glavarom ruske države“. Bio je to početak pohoda sila Antante protiv sovjetske vlasti, uspostavljene Oktobarskom revolucijom. Kolčak je 1919. zarobljen i strijeljan u Irkutsku.

1942. – Sovjetske trupe u Drugom svjetskom ratu izvele snažan kontraudar u Staljingradu i okružile Šestu i Četvrtu oklopnu njemačku armiju, koje su kapitulirale početkom 1943, što je označilo prekretnicu u ratu poslije koje je inicijativu preuzela Crvena armija.

1946. – U Parizu otvorena prva konferencija Uneska /specijalizovana agencija UN za obrazovanje, nauku i kulturu/.

1969. – Pojavili se prvi izvještaji o ratnom zločinu američke vojske u martu 1968. u selu Mi Laj nad vijetnamskim civilima.

1969. – Modul američkog vasionskog broda „Apolo 12“ s astronautima Čarlsom Konradom i Alenom Binom spustio se na Mjesec, što je bila druga letjelica na tlu Zemljinog satelita.

1977. – Predsjednik Egipta Anvar el Sadat kao prvi arapski lider doputovao u Jerusalim, gdje je s premijerom Izraela Menahemom Beginom pregovarao o okončanju ratnog stanja dviju zemalja. Prethodno su njih dvojica, uz posredovanje predsjednika SAD Džimija Kartera, sklopila u Kemp Dejvidu sporazum o separatnom miru i etapnom povlačenju Izraelaca sa Sinaja.

1984. – U Meksiko Sitiju od eksplozije gasa i požaru poginulo više od 550 ljudi, a povrijeđeno više od 4.200.

1990. – Potpisivanjem sporazuma o konvencionalnim snagama u Evropi i o uništavanju dijela naoružanja lideri Varšavskog i NATO pakta objavili da je okončan „hladni rat“ dva vojna bloka.

1995. – Islamski terorista-samoubica uletio kamionom s eksplozivom u egipatsku ambasadu u Islamabadu, usmrtivši 16 i ranivši više od 60 ljudi.

1996. – Tokom istorijskog, prvog susreta u Vatikanu pape Jovana Pavla Drugog i predsjednika Kube Fidela Kastra, poglavar rimokatoličke crkve je prihvatio poziv da posjeti komunističko karipsko ostrvo.

1998. – Svjedočenjem nezavisnog tužioca Keneta Stara, koji je optužio predsjednika SAD Bila Klintona za krivokletstvo i ometanje pravde, formalno je započet postupak impičmenta protiv šefa države, treći u američkoj istoriji.

1999. – Brazilski fudbaler Pele proglašen za najboljeg fudbalera, Mohamed Ali za najboljeg boksera, a Karl Luis za najboljeg atletičara 20. vijeka.

2009. – Njegova svetost patrijarh srpski Pavle sahranjen u manastiru u Rakovici, kod Beograda, a posljednjem ispraćaju prisustvovalo više od 600.000 ljudi.

2009. – Belgijski premijer Herman van Rompej izabran za prvog predsjednika EU, a Britanka Ketrin Ešton za visokog predstavnika za spoljnu politiku i bezbjednost.

2013. – Umro Frederik Sanger, britanski biohemičar, dvostruku dobitnik Nobelove nagrade.

(Agencije)

Na fotografiji: Sahrana patrijarha Pavla